บทที่ 3: เงื่อนไขและการตัดสินใจ (Conditionals)

3.2 การเปรียบเทียบและการใช้ตัวดำเนินการ (Operators)

ใน Python ตัวดำเนินการ (Operators) เป็นเครื่องมือสำคัญในการทำงานกับข้อมูลต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการเปรียบเทียบค่าหรือการคำนวณทางคณิตศาสตร์ บทเรียนนี้จะครอบคลุมถึงตัวดำเนินการประเภทต่าง ๆ รวมถึงตัวดำเนินการเปรียบเทียบที่ใช้ในการเขียนเงื่อนไข

ประเภทของตัวดำเนินการใน Python

1. ตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์ (Arithmetic Operators): ใช้สำหรับการคำนวณทางคณิตศาสตร์

+ : บวก
- : ลบ
* : คูณ
/ : หาร
% : หารเอาเศษ
** : ยกกำลัง
// : หารแบบไม่สนใจเศษ (หารปัดเศษทิ้ง)

ตัวอย่าง:
x = 10
y = 3
print(x + y)  # ผลลัพธ์: 13
print(x % y)  # ผลลัพธ์: 1

2. ตัวดำเนินการเปรียบเทียบ (Comparison Operators): ใช้ในการเปรียบเทียบค่าต่าง ๆ และคืนค่าเป็น True หรือ False

== : เท่ากัน
!= : ไม่เท่ากัน
> : มากกว่า
< : น้อยกว่า
>= : มากกว่าหรือเท่ากัน
<= : น้อยกว่าหรือเท่ากัน

ตัวอย่าง:
x = 5
y = 10
print(x == y)  # ผลลัพธ์: False
print(x < y)   # ผลลัพธ์: True

3. ตัวดำเนินการตรรกศาสตร์ (Logical Operators): ใช้ในการรวมผลลัพธ์จากการเปรียบเทียบหลาย ๆ ค่า

and : คืนค่า True เมื่อทั้งสองเงื่อนไขเป็นจริง
or : คืนค่า True เมื่ออย่างน้อยหนึ่งเงื่อนไขเป็นจริง
not : คืนค่าตรงข้ามกับเงื่อนไขที่กำหนด

ตัวอย่าง:
x = 5
y = 10
print(x > 0 and y > 0)  # ผลลัพธ์: True
print(x > 0 or y < 0)   # ผลลัพธ์: True
print(not(x > 0))       # ผลลัพธ์: False

4. ตัวดำเนินการกำหนดค่า (Assignment Operators): ใช้ในการกำหนดค่าให้กับตัวแปร

= : กำหนดค่า
+= : บวกและกำหนดค่า
-= : ลบและกำหนดค่า
*= : คูณและกำหนดค่า
/= : หารและกำหนดค่า

ตัวอย่าง:
x = 5
x += 3  # เท่ากับ x = x + 3
print(x)  # ผลลัพธ์: 8

5. ตัวดำเนินการสมาชิก (Membership Operators): ใช้ตรวจสอบว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งอยู่ในลิสต์หรือคอลเลกชันหรือไม่

in : ตรวจสอบว่าสิ่งนั้นอยู่ในลิสต์หรือคอลเลกชัน
not in : ตรวจสอบว่าสิ่งนั้นไม่อยู่ในลิสต์หรือคอลเลกชัน

ตัวอย่าง:
numbers = [1, 2, 3, 4, 5]
print(3 in numbers)  # ผลลัพธ์: True
print(10 not in numbers)  # ผลลัพธ์: True

6. ตัวดำเนินการเอกลักษณ์ (Identity Operators): ใช้ตรวจสอบว่าวัตถุสองตัวเป็นวัตถุเดียวกันหรือไม่

is : ตรวจสอบว่าวัตถุสองตัวเป็นวัตถุเดียวกัน
is not : ตรวจสอบว่าวัตถุสองตัวไม่ใช่วัตถุเดียวกัน

ตัวอย่าง:
x = [1, 2, 3]
y = [1, 2, 3]
print(x is y)  # ผลลัพธ์: False (เพราะแม้ลิสต์จะมีค่าเหมือนกัน แต่เป็นวัตถุต่างกัน)
print(x == y)  # ผลลัพธ์: True (เปรียบเทียบค่าภายใน)

การใช้ตัวดำเนินการร่วมกับเงื่อนไข

การใช้ตัวดำเนินการเหล่านี้มักจะถูกนำไปใช้ร่วมกับคำสั่งเงื่อนไข เช่น if, elif, และ else เพื่อควบคุมการทำงานของโปรแกรมตามเงื่อนไขที่เรากำหนด

ตัวอย่าง:
age = 20

if age >= 18:
    print("You are an adult.")
else:
    print("You are not an adult.")

ในตัวอย่างนี้ เราใช้ตัวดำเนินการเปรียบเทียบ >= เพื่อเปรียบเทียบอายุ (age) ว่ามากกว่าหรือเท่ากับ 18 หรือไม่ ซึ่งส่งผลต่อการตัดสินใจว่าจะแสดงข้อความใดออกมา

สรุป

ตัวดำเนินการ (Operators) เป็นเครื่องมือสำคัญในการเขียนโปรแกรม Python ช่วยในการคำนวณ การเปรียบเทียบ และการตรวจสอบเงื่อนไขต่าง ๆ การเข้าใจตัวดำเนินการแต่ละประเภทและวิธีการใช้งานจะช่วยให้เราสามารถเขียนโปรแกรมที่มีความซับซ้อนและประสิทธิภาพมากขึ้น โดยเฉพาะเมื่อนำไปใช้ร่วมกับคำสั่งเงื่อนไขเพื่อการตัดสินใจที่ยืดหยุ่นมากขึ้นในโปรแกรม