บทที่ 6: การตรวจสอบเงื่อนไข (Conditionals)

วัตถุประสงค์การเรียนรู้

• นักเรียนจะได้เรียนรู้วิธีการใช้บล็อกการตรวจสอบเงื่อนไข (Conditionals) เพื่อสร้างโปรแกรมที่สามารถตัดสินใจและทำงานตามเงื่อนไขที่กำหนด
• นักเรียนจะสามารถสร้างโปรแกรมที่มีการทำงานแบบเงื่อนไข เช่น ถ้าตรงตามเงื่อนไขหนึ่ง ให้ทำสิ่งหนึ่ง หรือถ้าไม่ตรง ให้ทำสิ่งอื่น

1. แนะนำการตรวจสอบเงื่อนไข

การตรวจสอบเงื่อนไข (Conditionals) เป็นการเขียนโปรแกรมที่ให้โปรแกรมสามารถตัดสินใจได้ว่าจะทำอะไรเมื่อเกิดสถานการณ์บางอย่างขึ้น โดยใช้คำสั่ง “ถ้า...แล้ว” (If...Then) ซึ่งใน Scratch นักเรียนจะสามารถสร้างโปรแกรมที่ทำงานแตกต่างกันตามเงื่อนไขที่กำหนดได้

2. ตัวอย่างของบล็อกการตรวจสอบเงื่อนไข

บล็อกการตรวจสอบเงื่อนไขใน Scratch มีลักษณะดังนี้:

• ถ้า [เงื่อนไข] แล้ว: ตรวจสอบเงื่อนไข ถ้าเงื่อนไขเป็นจริง โปรแกรมจะทำสิ่งที่อยู่ภายในบล็อก
• ถ้า [เงื่อนไข] แล้ว ... ไม่เช่นนั้น: ถ้าเงื่อนไขเป็นจริง จะทำสิ่งหนึ่ง ถ้าไม่จริง จะทำสิ่งอื่น

ตัวอย่างเงื่อนไขที่ใช้ได้ เช่น การตรวจสอบว่าตัวแปรมีค่าเท่ากับตัวเลขที่กำหนด หรือการตรวจสอบว่าตัวละครแตะขอบเวทีหรือไม่

3. การทดลองใช้บล็อกการตรวจสอบเงื่อนไข

ในส่วนนี้ นักเรียนจะได้ทดลองสร้างโปรแกรมที่ใช้การตรวจสอบเงื่อนไข:

1. สร้างบล็อก “ถ้า...แล้ว”

   • ไปที่หมวดบล็อกควบคุม (Control) ซึ่งเป็นบล็อกสีส้ม
   • ลากบล็อก “ถ้า...แล้ว” ไปวางในพื้นที่ทำงาน

2. เพิ่มเงื่อนไข

   • ไปที่หมวดตัวตรวจจับ (Sensing) และลากบล็อก “แตะขอบเวทีหรือไม่” มาใส่ในบล็อกเงื่อนไข
   • บล็อกนี้จะตรวจสอบว่าตัวละครแตะขอบเวทีหรือไม่

3. เพิ่มการทำงานเมื่อเงื่อนไขเป็นจริง

   • เพิ่มบล็อก “หมุน 180 องศา” ภายในบล็อกเงื่อนไข เพื่อทำให้ตัวละครหมุนเมื่อแตะขอบเวที

4. ทดลองใช้งาน

   • คลิกธงเขียวเพื่อเริ่มโปรแกรม และดูว่าตัวละครหมุนเมื่อแตะขอบเวที

4. การใช้บล็อก “ถ้า...แล้ว...ไม่เช่นนั้น”

บล็อกนี้จะช่วยให้โปรแกรมสามารถทำงานตามเงื่อนไขและทำสิ่งอื่นเมื่อเงื่อนไขไม่เป็นจริง:

1. ลากบล็อก “ถ้า...แล้ว...ไม่เช่นนั้น” จากหมวดควบคุม (Control)
2. เพิ่มเงื่อนไข เช่น “แตะขอบเวทีหรือไม่”
3. ในบล็อก “ไม่เช่นนั้น” เพิ่มบล็อก “เดินไปข้างหน้า 10 ก้าว” เพื่อให้ตัวละครเดินต่อไปเมื่อไม่แตะขอบเวที
4. เมื่อเงื่อนไขเป็นจริง ตัวละครจะหมุน แต่ถ้าไม่จริง ตัวละครจะเดินต่อ

5. การใช้เงื่อนไขในโปรแกรมซับซ้อน

นักเรียนสามารถใช้เงื่อนไขในการสร้างโปรแกรมที่ซับซ้อนมากขึ้นได้ เช่น:

• สร้างเกมที่ตัวละครต้องหลบหลีกสิ่งกีดขวาง และเมื่อแตะขอบเวทีหรือสิ่งกีดขวาง จะเกิดการตอบสนองตามเงื่อนไขที่กำหนด
• ใช้เงื่อนไขเพื่อตรวจสอบสถานะของเกม เช่น การนับคะแนน หรือการเปลี่ยนฉากเมื่อผู้เล่นผ่านด่าน

6. สรุปบทเรียน

• นักเรียนได้เรียนรู้วิธีการใช้บล็อกการตรวจสอบเงื่อนไข (Conditionals) เช่น “ถ้า...แล้ว” และ “ถ้า...แล้ว...ไม่เช่นนั้น” เพื่อควบคุมการทำงานของโปรแกรมตามสถานการณ์ที่กำหนด
• นักเรียนสามารถสร้างโปรแกรมที่ทำงานตามเงื่อนไขได้ เช่น การตรวจสอบว่าตัวละครแตะขอบเวทีหรือไม่

กิจกรรมเสริม
ให้นักเรียนลองสร้างโปรแกรมที่ตัวละครต้องหลบสิ่งกีดขวางหรือทำงานตามเงื่อนไขที่กำหนด จากนั้นให้พวกเขาแลกเปลี่ยนโปรแกรมกับเพื่อนๆ เพื่อทดสอบและดูผลลัพธ์